ضمانت‌نامه بانکی، به معنای تعهدی است که، توسط بانک صادرکننده به نفع یک طرف (ذینفع، کسی‌که ضمانت‌نامه به نفع اوصادر شده است) ارائه می‌شود. این تعهد در برابر زیان یا خسارتی است که اگر مشتری (کسی که ضمانت‌نامه به نمایندگی از او صادر شده) نتواند قرارداد را اجرا کند یا به شرایط توافق پایبند نباشد، ایجاد می‌شود. با صدور ضمانت‌نامه بانکی، بانک صادرکننده اطمینان می‌دهد که مبلغ مشخصی از پول (مطابق با مبلغ ضمانت‌نامه بانکی) به ذینفع پرداخت خواهد شد، در صورتی که قرارداد مربوطه، طبق شرایط و ضوابط اجرا نشود.

با ارائه ضمانت‌نامه بانکی، خریدار به فروشنده تعهد ضمنی می‌دهد که، شرایط و ضوابط قرارداد را رعایت خواهدکرد. اگر نتواند به این تعهدات عمل‌کند، بانک آن را به جای مشتری اجرا خواهدکرد. ضمانت‌نامه به ذینفع این اطمینان را می‌دهد که در صورت انجام معامله با طرفین، زیانی متحمل نخواهد شد، زیرا از صداقت، تعهد و اعتبار طرف مقابل آگاه نیست.

ضمانت‌نامه‌ها، فقط در معاملات تجاری صادر نمی‌شوند؛ بلکه برای ارائه به نهادهای دولتی نیز استفاده می‌شوند، مثلاً برای مزایده زمین، پروژه‌هایی مثل نیروگاه‌های آبی یا معادن و غیره. به عنوان مثال، هنگامی که یک شرکت برای استخراج معدن (مانند سنگ‌ آهن یا زغال‌ سنگ) پیشنهاد می‌دهد، نیاز است که ضمانت‌نامه‌ای به مقامات محلی ارائه کند. همچنین، اگر شرکتی بخواهد در مناقصه یک پروژه راه‌سازی شرکت کند، باید ضمانت‌نامه‌ای به نهادهای دولتی یا پیمانکار اصلی ارائه دهد، به ‌خصوص اگر بخواهد به عنوان پیمانکار فرعی فعالیت‌ کند.

عملکرد و اعتبار ضمانت‌نامه بانکی

ضمانت‌نامه‌های بانکی برای هدفی مشخص و برای یک مدت ‌زمان معین صادر می‌شوند و به طور خودکار پس از تحقق آن هدف ویا اتمام مدت مشخص باطل می‌شوند. برای مثال، ضمانت‌نامه بانکی ممکن است توسط فروشنده (ذینفع) باطل شود، اگر خریدار نتواند، مبلغ کالاهای تحویلی را پرداخت کند، در چنین شرایطی، بانک تا میزان مبلغ ضمانت‌نامه بانکی، به ذینفع پرداخت می‌کند. به همین ترتیب، اگر فروشنده نتواند کالا را تحویل دهد یا شرایط توافق را‌ کامل کند، خریدار می‌تواند ضمانت‌نامه را لغو کند.

کاربردها و موارد استفاده از ضمانت‌نامه بانکی

ضمانت‌نامه بانکی در موارد مختلف تجاری و دولتی استفاده می‌شود، از جمله:

توافقات تجاری: در معاملات تجاری، خریدار با ضمانت‌نامه بانکی به فروشنده اطمینان می‌دهد که متعهد به پرداخت هزینه کالا یا خدمات است. اگر خریدار تخلف کند، فروشنده می‌تواند ضمانت‌نامه را مطالبه‌ کند و بانک صادرکننده مبلغ مورد نظر را جبران می‌کند.

مزایده و مناقصه پروژه‌ها: شرکت‌هایی که در مزایده‌ها یا مناقصه‌های دولتی یا خصوصی شرکت می‌کنند، مانند پروژه‌های راه‌سازی یا استخراج معادن، اغلب ملزم به ارائه ضمانت‌نامه بانکی هستند تا جدیت و اعتبار مالی خود را نشان دهند.

پیمانکاری فرعی: پیمانکاران فرعی پروژه‌های بزرگ نیز برای اطمینان دادن به پیمانکار اصلی یا نهادهای دولتی از ضمانت‌نامه بانکی استفاده می‌کنند.

تعهدات گمرکی و مالیاتی: ضمانت‌نامه‌های بانکی ممکن است برای پرداخت حقوق گمرکی یا تعهدات مالیاتی به نهادهای دولتی ارائه شوند.

مکانیسم عملکرد ضمانت‌نامه بانکی

ضمانت‌نامه بانکی بر اساس اصول زیر عمل می‌کند:

• شرایط و ضوابط: ضمانت‌نامه با شرایط خاصی صادر می‌شود که وظایف مشتری و شرایط قابل مطالبه بودن ضمانت‌نامه را مشخص می‌کند.
• غیرقابل‌فسخ بودن: ضمانت‌نامه بانکی پس از صدور، غیرقابل فسخ است و بانک را تا پایان مدت یا تحقق هدف ضمانت‌نامه به آن متعهد می‌کند.
• مطالبه ضمانت‌نامه: اگر مشتری وظایف توافق شده را انجام ندهد، ذینفع می‌تواند ضمانت‌نامه را مطالبه کند و بانک موظف به پرداخت مبلغ تضمین‌ شده است.
• انقضا: ضمانت‌نامه بانکی برای مدت یا هدف مشخصی صادر می‌شود و پس از تکمیل آن به‌طور خودکار باطل می‌شود.

انواع ضمانت‌نامه بانکی

• ضمانت‌نامه حسن انجام کار، تضمین می‌کند که، مشتری یک پروژه را تکمیل یا شرایط قرارداد را رعایت خواهدکرد.
• ضمانت‌نامه مالی، اطمینان می‌دهد که، تعهدات مالی مانند بازپرداخت وام انجام خواهد شد.
• ضمانت‌نامه شرکت در مناقصه، تضمین مشارکت در مناقصه‌های دولتی یا خصوصی.
• ضمانت‌نامه پیش‌پرداخت، از پرداخت‌های پیش‌پرداخت خریدار در صورت عدم تحویل توسط فروشنده محافظت می‌کند.

اهمیت ضمانت‌نامه بانکی

• کاهش ریسک: ضمانت‌نامه بانکی، ریسک مالی را برای ذینفعان، به ‌ویژه در معاملات با شرکای جدید یا بین‌المللی، کاهش می‌دهد.
• تقویت اعتبار: برای کسب‌ و کارها، ضمانت‌نامه بانکی نشان‌دهنده قابلیت اطمینان و سلامت مالی است.
• تسهیل رشد تجاری: با امکان ایجاد معاملات امن، ضمانت‌نامه بانکی به کسب‌وکارها اجازه می‌دهد به بازارهای جدید گسترش یابند و پروژه‌های بزرگ‌تری را اجرا کنند.
• ضمانت‌نامه بانکی، نقش مهمی در تجارت مدرن و توسعه زیرساخت‌ها ایفا می‌کند: این ابزار اعتماد را تقویت کرده و عدم اطمینان در معاملات قراردادی را کاهش می‌دهد. چه در تجارت، پروژه‌ها، یا مزایده‌های دولتی، ضمانت‌نامه بانکی به عنوان یک ابزار مهم برای اطمینان از امنیت مالی و پایبندی به تعهدات عمل می‌کند. با این حال، کسب‌وکارها باید شرایط و ریسک‌های مرتبط با ارائه یا پذیرش ضمانت‌نامه بانکی را به‌دقت بررسی‌کنند تا بتوانند از پتانسیل کامل آن بهره‌مند شوند.

صدور ضمانت‌نامه بانکی

صدور ضمانت‌نامه بانکی، به عنوان یک معامله امن محسوب می‌شود، زیرا مشتری باید املاکی را به رهن بگذارد یا نقدینگی داشته باشند، و این مبالغ به صورت سپرده ثابت، ارائه می‌شود. بانک‌ها بدون تأمین امنیت مالی خود، ضمانت‌نامه صادر نمی‌کنند.

در صورت‌های مالی، ضمانت‌نامه‌های بانکی، به عنوان تعهدات مشروط شناخته شده و در یادداشت‌های همراه ترازنامه، افشا می‌شوند.

پول پیش

ضمانت‌نامه‌های بانکی، در مقابل مبلغی به عنوان پول پیش یا در برخی موارد 100٪ پول پیش‌ که به صورت FDR ارائه می‌شود، صادر می‌شوند.

به عنوان مثال، اگر یک شرکت نیاز به ارائه یک ضمانت‌نامه یک‌باره به یک مرجع دولتی داشته باشد، باید یک FDR معادل 100٪ مبلغ ضمانت ایجاد کند و از بانک بخواهد که ضمانت‌نامه را در برابر این FDR صادرکند. اگر شرکتی به طور مرتب نیاز به ضمانت‌نامه بانکی داشته باشد، مانند موارد مربوط به مراجع دولتی، پیمانکاران یا تجارت، پیشنهاد می‌شود که با بانک برای تعیین سقف اعتباری، توافق‌کند. این سقف به صورت دوره‌ای بررسی و تأیید می‌شود.

برای تصویب چنین سقف‌هایی، بانک، وثایق لازم را مطابق با دستورالعمل‌های خود بررسی می‌کند. مشتری باید پول پیش مورد نیاز را که معمولاً بین 10٪ تا 25٪ مبلغ ضمانت‌نامه متغیر است، تأمین‌کند. این مقدار بسته به تصویب مرجع صادرکننده اعتبار متفاوت است.

مثال: در صنایعی مانند املاک و مستغلات، شرکت‌ها معمولاً برای دریافت مجوزهای توسعه پروژه‌های جدید مسکونی و تجاری، به ضمانت‌نامه بانکی نیاز دارند. این شرکت‌ها اغلب، سقف اعتباری از پیش تعیین‌شده‌ای با بانک‌ها دارند. بانک این سقف را به میزان مبلغ ضمانت مسدود کرده و حاشیه را به صورت سپرده ثابت دریافت می‌کند.

کارمزد بانکی وکمیسیون

بانک‌ها بابت ارائه خدمات ضمانت‌نامه بانکی، کمیسیون دریافت می‌کنند. این کمیسیون بر اساس موارد زیرمحاسبه می‌شود:

• مدت‌ زمان ضمانت‌نامه.
• دستورالعمل‌های داخلی بانک و تأیید مرجع صادرکننده اعتبار.

نکات کلیدی درباره کمیسیون

• پرداخت پیشاپیش: برخی از بانک‌ها، تمام کمیسیون را در زمان صدور ضمانت‌نامه دریافت می‌کنند، بدون توجه به اینکه مدت ضمانت‌نامه، یک سال باشد یا پنج سال.
• پرداخت دوره‌ای: توصیه می‌شود در زمان درخواست، از بانک بخواهید که کمیسیون را به صورت دوره‌ای (سه‌ماهه) محاسبه و دریافت کند.

سیاست لغو ضمانت‌نامه

بانک‌ها اغلب، کمیسیون را برای کل دوره سه ‌ماهه دریافت می‌کنند، حتی اگر ضمانت‌نامه در میانه دوره لغو شود.

برای مثال، اگر ضمانت‌نامه پس از 3 ماه و 5 روز لغو شود، بانک کمیسیون را برای 6 ماه کامل دریافت می‌کند.

برخی از بانک‌ها ممکن است کمیسیون را به جای سه ‌ماهه، برای شش ماه یا یک سال دریافت کنند. با این حال، می‌توان در زمان درخواست صدور ضمانت‌نامه، برای محاسبه کمیسیون به صورت سه‌ ماهه مذاکره کرد.

صدور ضمانت‌نامه بانکی، فرآیندی امن و همراه با ارائه وثیقه کافی و پول پیش توسط مشتری است. آگاهی از هزینه‌های مربوطه و مذاکره برای شرایط بهتر، مانند پرداخت کمیسیون به صورت دوره‌ای، می‌تواند به کاهش هزینه‌ها کمک کند. برای شرکت‌هایی که به طور مرتب به ضمانت‌نامه بانکی نیاز دارند، بررسی منظم شرایط و توافق با بانک برای تعیین سقف اعتباری، باعث ساده‌تر شدن فرآیند و تضمین انطباق مالی می‌شود.

ضمانت‌نامه مالی

ضمانت‌نامه مالی، یک تعهد غیرقابل لغو است که پرداخت بهره و بازپرداخت اصل مبلغ را طبق برنامه‌ای که بین وام‌ دهنده و وام‌ گیرنده توافق شده، تضمین می‌کند. در صورتی که صادرکننده ضمانت‌نامه مالی (اولین طرف) نتواند تعهدات پرداختی خود را انجام دهد، ضامن این بدهی، موظف به تسویه بدهی است.

مثال: فرض کنید یک شرکت از بانک یا مؤسسه مالی وام دریافت کرده است که توسط یک شرکت دیگر، ضمانت شخصی مدیرعامل، یا مالکیت یک ملک تضمین شده است. همچنین، در مواردی مانند اعتبارات خریدار، بانک ضمانت پرداخت را در صورت عدم تعهد مشتری به پرداخت، ارائه می‌دهد.

ارزیابی سقف ضمانت‌نامه

 از آنجایی که ضمانت‌ نامه بانکی، یک تعهد غیرنقدی محسوب می‌شود، ارزیابی آن مشابه تسهیلات سرمایه درگردش انجام نمی‌شود. هدف، مبلغ و مدت ضمانت‌نامه، درزمان درخواست تعیین می‌شوند.

 اطلاعات مورد نیاز برای ارزیابی توسط بانک، شامل موارد زیر است:

• ماهیت و مبلغ سقف مجاز: نوع ضمانت‌نامه و میزان آن که توسط مرجع تأیید کننده مشخص شده است.
• باقیمانده تعهدات: مبلغ تعهدات معوق تا تاریخ مشخص.
• نام ذینفع/ذینفعان: اشخاص یا نهادهایی که ضمانت‌نامه، به نفع آن‌ها صادر می‌شود.
• نوع ضمانت‌نامه مورد نیاز: مانند ضمانت‌نامه حسن انجام کار، ضمانت‌نامه مالی، ضمانت‌نامه شرکت در مناقصه و غیره.
• پیشنهاد حاشیه درصد یا میزان حاشیه‌ای که مشتری باید تأمین کند.
• انواع ضمانت‌نامه بانکی، چه مالی و چه حسن انجام کار، ابزارهایی کلیدی برای اطمینان از تعهدات مالی و عملکردی در معاملات و پروژه‌ها هستند. ارزیابی دقیق شرایط و ارائه اطلاعات شفاف به بانک، باعث تسهیل در روند صدور ضمانت‌نامه‌ها و کاهش ریسک‌های مرتبط می‌شود.

وثیقه و صدور ضمانت‌نامه بانکی

برای تأیید سقف مورد درخواست ضمانت‌نامه، بانک به مشتری نیاز دارد تا وثایق مناسب ارائه دهد. این وثایق می‌تواند شامل دارایی‌های ثابت، سپرده‌های نقدی، یا دیگر وثیقه‌های قابل قبول باشد.

توجیه سقف پیشنهاد

بانک از مشتری درخواست می‌کند که توجیهی واضح برای سقف ضمانت‌نامه ارائه دهد. این توجیه معمولاً شامل ارائه مدارکی است که نشان ‌دهنده نیاز واقعی به ضمانت‌نامه باشد، مانند قراردادها یا پیشنهادات مربوط به پروژه‌های جاری یا آتی.

نکته: فرمت اطلاعات و اسناد مورد نیازممکن است از بانکی به بانک دیگر متفاوت باشد.

فرمت ضمانت‌نامه

•  ضمانت‌نامه‌های بانکی: ضمانت‌نامه‌های بانکی در قالبی صادر می‌شوند که توسط مرجع یا طرف ذینفع، درخواست شده است.
• ضمانت‌نامه‌های دولتی: هنگامی که ضمانت‌نامه به نفع مراجع دولتی صادر می‌شود، توصیه می‌شود که هر کلمه و خط مطابق با قالب تعیین‌ شده باشد. در غیر این صورت، احتمال لغو ضمانت‌نامه بسیار بالا خواهد بود.
• بانک‌ها برای صدور ضمانت‌نامه بانکی، مدارک دقیق و توجیه منطقی از مشتری درخواست می‌کنند. رعایت الزامات تعیین‌شده توسط مرجع ذینفع و ارائه وثیقه‌های مناسب باعث تسریع در فرآیند صدور ضمانت‌نامه و جلوگیری از مشکلات بعدی می‌شود.

مقاله فوق که توسط پویان همتی ترجمه شده است در سایت www.researchgate.net  منتشر گشته و نویسنده اصلی این مقاله manoj kumar gupta است.