این مقاله به بررسی‌ اینکه آیا بحرانی مانند بیماری COVID-19 می‌تواند فورس‌ماژور و مشمول قوانین ایالات متحده باشد؟ می‌پردازد. در تاریخ 30 ژانویه 2020، سازمان بهداشت جهانی شیوع ویروس کرونا را به‌ عنوان «وضعیت اضطراری بهداشت بین‌المللی» اعلام کرد. تا تاریخ 3 مارس 2020، تعداد 90.870 مورد ابتلا به COVID-19 در 73 کشور شناسایی که منجر به مرگ 3,112  نفرشد.
گسترش سریع این بحران، همراه با تأثیر اقدامات مختلف دولت‌ها، اختلالات قابل ‌توجهی در کسب‌وکارها در سطح جهانی ایجاد کرد، از جمله در سفرهای تجاری، زنجیره‌های تأمین و سایر عملیات و روابط تجاری. در نتیجه، برخی شرکت‌ها ادعاکرده‌اند که این شیوع به ‌عنوان یک رویداد فورس‌ماژور محسوب می‌شود یا مبنای قانونی دیگری برای معافیت از انجام تعهدات ایجاد می‌کند.

1.فورس‌ماژور چیست؟

فورس‌ماژور شامل بندهایی در قرارداد است که، شرایط خارج از کنترل طرفین قرارداد را تعریف می‌کند و می‌تواند انجام تعهدات قراردادی را غیرممکن سازد. زمانی که یک رویداد (یا مجموعه‌ای از رویدادها) موجب فعال شدن بند فورس‌ماژور شود، طرفی که به این بند استناد می‌کند ممکن است تعهدات خود را بدون تحمل مسوولیت به تعویق بیندازد، معلق کند یا از انجام آن‌ها معاف شود.
بندهای فورس‌ماژور در قراردادهای تجاری، معمولاً فهرستی از رویدادهای خاص خارج از کنترل طرفین قرارداد ارائه می‌دهند که در صورت وقوع، انجام تعهدات را معاف یا به تأخیر می‌اندازد یا موجب لغو قرارداد می‌شود. این رویدادها معمولاً شامل موارد زیر هستند:
جنگ، حملات تروریستی، قحطی، زمین‌لرزه، سیل، آتش‌سوزی، اعتصاب‌ها، بیماری‌های همه‌گیر، اقدامات دولت‌ها.

ملاحظات کلیدی برای فعال شدن فورس‌ماژور

وضوح بند قرارداد: دادگاه‌ها نیاز به ارتباط واضح بین رویداد رخ ‌داده و موارد ذکرشده در بند قرارداد دارند. اگر در قرارداد به ‌صراحت به «همه‌گیری» یا «بیماری» اشاره شده باشد، احتمالاً COVID-19 واجد شرایط خواهد بود.
ارتباط علت و معلولی: طرفی که به فورس‌ماژور استناد می‌کند، باید نشان دهدکه رویداد مورد نظر مستقیماً مانع انجام تعهدات شده است. به ‌عنوان مثال: تعطیلی‌های اجباری توسط دولت می‌‌تواند انجام تعهدات را معاف کند. صرف دشوار شدن یا افزایش هزینه‌ها به‌ تنهایی کافی نیست، مگر اینکه به ‌صراحت در قرارداد ذکر شده باشد.
اطلاع‌رسانی: بسیاری از بندهای فورس‌ماژور، طرفین را ملزم به ارسال به‌ موقع اطلاعیه به طرف مقابل می‌کند. عدم رعایت این موضوع می‌تواند ادعای فورس‌ماژور را تضعیف کند.
تلاش برای کاهش اثرات: طرفی که به فورس‌ماژور استناد می‌کند، باید نشان دهد که تلاش‌های معقولی برای کاهش اثرات بحران انجام داده است.

اقدامات پیشنهادی برای شرکت‌ها

الف) در صورت قصد ارسال اطلاعیه فورس‌ماژور:

1. بازبینی مفاد قرارداد: اطمینان حاصل کنید که متن قرارداد شامل رویداد مورد نظر باشد.
2.اطلاع‌رسانی به‌موقع: الزامات اطلاع‌رسانی مشخص‌شده در قرارداد را رعایت کنید.
3.ثبت شواهد: مدارکی درباره چگونگی غیرممکن شدن انجام تعهدات تهیه کنید.

ب) در صورت دریافت اطلاعیه فورس‌ماژور:

        1.اعتبارسنجی ادعا: بررسی کنید که آیا رویداد ذکرشده با مفاد قرارداد هم‌خوانی دارد.
        2.درخواست مدارک: شواهدی درباره ارتباط رویداد با عدم انجام تعهدات و تلاش برای کاهش اثرات دریافت کنید.
        3.مذاکره برای راه‌حل‌های عملی: تغییرات موقتی در قرارداد را بررسی کنید.

رویکرد دادگاه‌های ایالات متحده
دادگاه‌های ایالات متحده، فورس‌ماژور را با تفسیری مضیق بررسی می‌کنند و برموارد زیر تأکید دارند:
زبان دقیق بند قرارداد.
ارتباط مستقیم بین رویداد و عدم انجام تعهدات.
شواهدی از تلاش برای کاهش اثرات.
برای مثال، دادگاه ممکن است تأخیر ناشی از قرنطینه اجباری دولت را بپذیرد، اما ممکن است عدم انجام تعهدات صرفاً به ‌دلیل افزایش هزینه‌ها را موجه نداند.

آیا COVID-19 یا یک رویداد مشابه، به ‌عنوان یک رویداد فورس‌ماژور محسوب می‌شود؟

بستگی به موارد زیر دارد:
مفاد دقیق بند قرارداد.
میزان تأثیر واقعی رویداد بر تعهدات.
ارزیابی دقیق زبان قرارداد، همراه با ارتباط مؤثر و مستندسازی مناسب، برای رسیدگی به اختلافات احتمالی مرتبط با ادعاهای فورس‌ماژور ضروری است.    

کاربرد بند فورس‌ماژور: جزئیات و شرایط اجرایی

برخی بندهای فورس‌ماژور دارای زبان کلی هستند که، اجرای تعهدات را در صورت وقوع رویدادهای مهم و خارج از کنترل طرفین قرارداد معاف می‌کنند.
اطلاع‌رسانی: بسیاری از قراردادها، از طرفی که قصد دارد به فورس‌ماژور استناد کند، می‌خواهند که به طرف دیگر اطلاع‌رسانی کند. عدم ارسال به ‌موقع این اطلاعیه ممکن است به معنای صرف‌نظرکردن از حق یا پیامدهای منفی دیگر باشد.

در قراردادهایی که شامل فروش کالا هستند، قانون متحدالشکل تجاری ucc تصریح می‌کند که طرف دریافت‌کننده اطلاعیه فورس‌ماژور باید ظرف 30 روز پاسخ دهد، وگرنه قرارداد خاتمه می‌یابد.

اجرای فورس‌ماژور در ایالات متحده

در صورت اختلاف طرفین قرارداد، درباره اینکه آیا COVID-19 یک رویداد فورس‌ماژور محسوب می‌شود یا خیر، تصمیم نهایی برعهده دادگاه خواهد بود. اجرای فورس‌ماژور، مسئله‌ای مربوط به تفسیر قرارداد است که تحت قوانین ایالتی بررسی می‌شود.

رویکردها در حوزه‌های قضایی ایالات متحده متفاوت است، اما اکثر دادگاه‌ها بند فورس‌ماژور را بر اساس زبان صریح آن تفسیر می‌کنند:

دادگاه‌های نیویورک: نیویورک معمولاً بندهای فورس‌ماژور را به‌طور محدود تفسیر می‌کند.
اهمیت به متن دقیق بند: اگر بند، تنها شامل مثال‌هایی خاص باشد و هیچ مورد کلی ذکر نشده باشد، فقط موارد مشخص‌شده معافیت ایجاد می‌کنند. اگر بند شامل موارد کلی باشد، دادگاه نیویورک ممکن است فورس‌ماژور را تنها به رویدادهایی مشابه مثال‌های ذکرشده محدودکند.

الزامات تحت قانون نیویورک
طرفی که نمی‌تواند تعهد خود را انجام دهد باید ثابت کند:
وقوع رویداد فورس‌ماژور.
اینکه انجام تعهد باوجود تلاش‌های منطقی ممکن نبوده است.
کافی نبودن تأثیر جزئی: صرف دشوار شدن انجام تعهد کافی نیست.
پیش‌بینی‌ناپذیری و علت مستقیم: رویداد باید غیرقابل پیش‌بینی باشد و مستقیماً موجب ناتوانی در انجام تعهد شده باشد.
علل غیرمستقیم: در موارد بسیار محدود، دادگاه‌ها فورس‌ماژور را در شرایطی که علل غیرمستقیم وجود دارند نیز پذیرفته‌اند (برای مثال، تأخیردرحمل‌ونقل به دلیل ازدحام ناشی از یک طوفان، نه خود طوفان).
طرفی که به فورس‌ماژور استناد می‌کند باید:
نشان دهد که رویداد موردنظر، پیش‌بینی‌ناپذیر بوده و ارتباط مستقیمی با ناتوانی در انجام تعهدات داشته است.
تلاش‌های معقول برای انجام تعهدات با وجود شرایط، انجام داده باشد.
زبان دقیق قرارداد و مستندسازی شواهد نقش حیاتی در تصمیم‌گیری نهایی دادگاه ایفا می‌کنند.

نیویورک
عدم وجود روش جایگزین: برای استناد به فورس‌ماژور، طرف متعهد باید نشان دهد که هیچ روش جایگزینی برای انجام تعهدات تحت قرارداد وجود ندارد.
هزینه‌های اضافی یا دشواری‌های دیگر بهانه‌های مناسبی برای استفاده از فورس‌ماژور نیست.
قوانین فورس‌ماژور برای محافظت در برابر خطرات عادی قرارداد، طراحی نشده‌اند.

کالیفرنیا
الزامات تلاش کافی: طرفی که به فورس‌ماژور استناد می‌کند، باید نشان دهد که تلاش‌های "کافی" یا "معقولی" برای جلوگیری از پیامدهای رویداد فورس‌ماژور انجام داده است.
نمونه قضایی: یک شرکت حفاری، که نتوانست ابزارهای لازم را به ‌دلیل اعتصاب تأمین‌کننده خود تهیه کند، نتوانست به فورس‌ماژور استناد کند. دادگاه تصریح کردکه، شرکت موظف بود ابزارها را از تأمین‌کنندگان جایگزین تهیه کند، حتی اگر این کار مستلزم هزینه‌های اضافی باشد.

تگزاس
رویکرد متفاوت در مورد تلاش‌های معقول: برخلاف نیویورک و کالیفرنیا، قوانین تگزاس الزام نمی‌کنند که طرف استنادکننده به فورس‌ماژور نشان دهد که تلاش‌های معقولی برای جلوگیری از اختلال انجام داده است، مگر اینکه این الزام به‌طور صریح در بند فورس‌ماژور ذکر شده باشد. دادگاه‌های تگزاس به‌طور دقیق زبان بند فورس‌ماژور را بررسی می‌کنند. اگر رویداد فورس‌ماژور در زمان قرارداد قابل پیش‌بینی بوده و در بند ذکر نشده باشد، معمولاً تعهدات شامل معافیت نمی‌شوند.

2. آیا COVID-19 به ‌عنوان فورس‌ماژور محسوب می‌شود؟

پاسخ به این پرسش بستگی به موارد زیر دارد:

1. آیا همه‌گیری یا رویدادهای مشابه به ‌صراحت ذکر شده‌اند؟
2. آیا بند شامل مواردکلی است؟
3. آیا شرایط به‌گونه‌ای است که انجام تعهدات واقعاً غیرممکن شده باشد؟
4. آیا طرف غیرمتعهد تلاش کرده است از منابع جایگزین استفاده کند یا پیامدها را کاهش دهد؟

اقداماتی که شرکت‌ها باید برای حمایت از حقوق خود در فورس‌ماژور انجام دهند:
بازبینی قراردادها: اطمینان حاصل کنید که بندهای فورس‌ماژور رویدادهایی مانند COVID-19 را پوشش می‌دهند و وجود الزامات خاصی مانند اطلاع‌رسانی یا تلاش‌های معقول را بررسی کنید.
مدیریت ارتباطات: اطلاعیه‌های فورس‌ماژور را به ‌موقع و با مدارک کافی ارسال کنید و سوابقی از تأثیر رویداد بر عملکرد خود ثبت کنید.
مذاکره و تعدیل قرارداد: با طرف مقابل برای تعدیل قرارداد مذاکره کنید، به ‌خصوص در مواردی که فورس‌ماژور، اثبات‌پذیر نیست.
برای مدیریت ریسک‌های فورس‌ماژور:
بررسی زنجیره تأمین: تأمین‌کنندگان جایگزین را، برای جلوگیری از اختلال شناسایی کنید.
آماده‌سازی مدارک: مستندات مرتبط با تلاش‌های انجام‌شده، برای کاهش اثرات و یافتن روش‌های جایگزین را حفظ کنید.
مشاوره حقوقی: برای تفسیر، شرایط والزامات حتما از مشاور حقوقی کمک بگیرید.

شرکت‌ها باید اقدامات پیشگیرانه و واکنشی را، به‌طور هم‌زمان انجام دهند تا از حقوق خود تحت بند فورس‌ماژور محافظت کنند یا از وقوع پیامدهای منفی جلوگیری نمایند. تطبیق استراتژی‌های حقوقی با قوانین و شرایط قراردادی، کلید موفقیت در مواجهه با بحران‌هایی مانند COVID-19 است.

اقدامات پیشگیرانه شرکت‌ها برای مدیریت فورس‌ماژور در مواجهه با COVID-19

بازبینی قراردادهای تجاری: بررسی بندهای فورس‌ماژور، برای ارزیابی حقوق، تعهدات و الزامات در صورت اختلال در عملیات، الزام به افشای دوره تأخیر در عملکرد، امکان استفاده از تأمین‌کننده جایگزین وحق خاتمه قرارداد در صورت عدم انجام تعهدات، پس از یک بازه زمانی معین از اقدامات پیشگیرانه شرکت‌ها برای مدیریت فورس‌ماژور در مواجهه با شرایط فورس‌ماژور می‌باشد.

      
بررسی الزامات اطلاع‌رسانی و پاسخ‌دهی: اطمینان از ارسال به ‌موقع اطلاعیه‌ها و رعایت محتوای موردنیاز و روش صحیح تحویل، رعایت الزامات بند فورس‌ماژور، برای پیشگیری از هرگونه پیامد حقوقی.

جمع‌آوری و مستندسازی اطلاعات: ثبت اطلاعات کامل درباره هرگونه ادعای فورس‌ماژور مثل زمان وقوع رویداد، تعداد افراد، قطعات یا تسهیلات تحت تأثیر، تاریخ احتمالی پایان رویداد. در صورت ناقص بودن اطلاعات، اطلاع‌رسانی اولیه انجام و با دریافت اطلاعات تکمیلی، اطلاعیه‌ها به ‌روزرسانی شود.

آماده‌سازی برنامه‌های جایگزین: بررسی ریسک‌های احتمالی و تهیه برنامه‌های جایگزین برای تعهدات قراردادی.

اقدامات پیشگیرانه: استفاده از روش‌های جایگزین برای انجام تعهدات و مستندسازی تلاش‌های انجام‌شده برای رعایت مفاد قرارداد.

مدیریت ارتباطات با طرف‌های قراردادی: هماهنگی ارتباطات با توجه به اهمیت روابط محلی و تضمین یک رویکرد هماهنگ و سازگار در سطح شرکت.

پایش مقررات محلی و اقدامات دولتی: درک محدودیت‌ها و اقدامات مرتبط با سیاست عمومی و بهداشت عمومی در منطقه.
پایش اقدامات جدید مرتبط با COVID-19 برای ارزیابی تأثیرات بر تعهدات قراردادی شرکت.
شرکت‌ها باید، اقدامات پیشگیرانه و برنامه‌ریزی جایگزین را برای مدیریت ریسک‌های ناشی از فورس‌ماژور انجام دهند و در صورت لزوم، از مشاوره حقوقی استفاده کنند تا از حقوق خود محافظت کنند یا تعهدات قراردادی را تطبیق دهند.  

تأثیر اعلام فورس‌ماژور بر سایر قراردادها و تعهدات قانونی

اعلام فورس‌ماژور در یک قرارداد تجاری، ممکن است اثرات قابل‌توجهی بر دیگر توافقات و تعهدات قانونی مرتبط داشته باشد. شرکت‌ها باید این تأثیرات را به دقت بررسی کنند.

تأثیر بر توافقات مالی مرتبط:
برخی توافقات مالی شامل تعهدات یا اظهاراتی درباره:
اطلاع‌رسانی رویدادهای مهم: رویدادهایی که ممکن است منجر به دعوی قضایی یا ضرر پیش‌بینی‌شده شوند، فراتر از فعالیت‌های عادی تجاری هستند.
رویدادهای پیش‌فرض: رویدادهای خاص ناشی از فورس‌ماژور ممکن است به ‌عنوان رویداد پیش‌فرض در قراردادهای مالی مرتبط شناسایی شوند.
نیاز به تحلیل موردی و دقیق: ارزیابی تأثیر شیوع ویروس کرونا، بر فعالیت‌ها و قراردادهای شرکت نیازمند تحلیل‌های دقیق و متناسب با شرایط خاص هرکسب‌وکار است.

توصیه به مدیران شرکت

مدیران شرکت باید با مشاوران حقوقی داخلی و خارجی همکاری کنند.
حقوق و تعهدات شرکت، در قراردادهای تجاری بررسی شود.
تعهدات مرتبط با سایر توافقات مرتبط و قوانین قابل‌اجرا ارزیابی گردد.
شناسایی نقاط حساس یا پرریسک در توافقات موجود.
اتخاذ استراتژی‌های پیشگیرانه، برای جلوگیری از دعاوی احتمالی یا نقض تعهدات.
شرکت‌ها باید به دقت زنجیره تأثیرات اعلام فورس‌ماژور را، در تمام قراردادها و تعهدات قانونی ارزیابی‌کنند و همکاری نزدیک با تیم حقوقی و تحلیل دقیق شرایط می‌تواند به مدیریت مؤثر ریسک‌های مرتبط کمک کند.

مقاله فوق توسط baker mckenzie. Jennifer ancona semko. Mark goodman به نگارش در آمده و در سایت  www.worldcc.com منتشر و توسط آقای پویان همتی ترجمه شده است.