این مقاله از سایت www.fdd.org تهیه شده است؛ نویسنده آن Richard Goldberg می‌باشد و توسط آقای پویان همتی ترجمه گشته است؛ در ادامه به بررسی آن می‌پردازیم:

1. بازگشت تحریم‌ها چیست؟
اصطلاح «بازگشت تحریم‌ها» به فرآیندی اشاره دارد که طی آن تحریم‌ها و محدودیت‌های سازمان ملل متحد علیه جمهوری اسلامی ایران، طبق قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل که توافق هسته‌ای ایران در سال 2015، موسوم به برجام (برنامه جامع اقدام مشترک)، را تأیید کرد، مجدداً اعمال می‌شود.

2. چه تحریم‌ها و محدودیت‌هایی در صورت بازگشت تحریم‌ها علیه ایران اعمال می‌شود؟
در صورت بازگشت تحریم‌ها، تمامی تحریم‌ها و محدودیت‌های ذکر شده در قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل شامل 1696 (2006)، 1737 (2006)، 1747 (2007)، 1803 (2008)، 1835 (2008) و 1929 (2010) مجدداً اعمال می‌شوند. این تحریم‌ها شامل موارد زیر خواهند بود:
تحریم نامحدود در زمینه انتقال تسلیحات متعارف به ایران و از ایران.
ممنوعیت نامحدود حمایت بین‌المللی از برنامه موشکی ایران.
ممنوعیت کامل آزمایش و توسعه موشک‌های دارای قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای.
درخواست توقف کامل تمامی فعالیت‌های مرتبط با غنی‌سازی.
 ممنوعیت سفر و مسدودسازی دارایی‌ها برای افراد. 

3. قطعنامه 2231 شورای امنیت، چه تفاوتی با قطعنامه‌های پیشین درباره ایران دارد؟
قطعنامه 2231 اثر قطعنامه‌های پیشین شورای امنیت علیه ایران را پایان داد و تغییرات قابل توجهی در تحریم‌ها و محدودیت‌های بلند مدت ایجاد کرد:
حذف الزام توقف فعالیت‌های مرتبط با غنی‌سازی توسط ایران.
به جای ممنوعیت آزمایش‌های موشکی، ایران صرفاً تشویق شد که از چنین فعالیت‌هایی خودداری کند.
تعیین تاریخ انقضا (غروب محدودیت‌ها) برای محدودیت‌های پیشین:
تحریم تسلیحاتی و ممنوعیت سفر: در سال 2020 لغو شدند.
محدودیت‌های موشکی: در سال 2023 لغو شدند.
محدودیت‌های هسته‌ای: تا سال 2031 به تدریج، لغو خواهند شد.
آیا ابزار بازگشت تحریم‌ها، همیشه در دسترس خواهد بود؟
خیر. قطعنامه 2231 شورای امنیت، یک مهلت برای استفاده از ابزار بازگشت تحریم‌ها، تعیین کرده است. این مهلت در سال 2025 به پایان می‌رسد.
پس از سال 2025، تحریم‌ها و محدودیت‌ها علیه ایران با استفاده از مکانیزم بازگشت تحریم‌ها قابل اعمال نخواهند بود.
این چارچوب، نشان‌دهنده تلاشی برای ایجاد تعادل میان اجرای تعهدات و ارائه تخفیف تدریجی تحریم‌ها در قالب برجام است، در حالی که مهلت‌هایی نیز برای ابزارهای اجرایی تعیین شده است.

4. بازگشت تحریم‌ها چگونه عمل می‌کند؟
فرآیند بازگشت تحریم‌ها، زمانی آغاز می‌شود که یک کشور عضو برجام (به‌ عنوان تعریف‌ شده در قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل) به شورای امنیت اطلاع دهد که مسئله‌ای را که به اعتقاد آن عدم اجرای قابل توجه تعهدات ایران تحت برجام است، شناسایی کرده است. مراحل این فرآیند به شرح زیر است:
اطلاع‌رسانی: یک کشور عضو برجام شکایت خود را به شورای امنیت ارائه می‌دهد.
دوره 30 روزه: شورای امنیت، 30 روز فرصت دارد تا قطعنامه‌ای برای نادیده گرفتن این شکایت تصویب کند. اگر چنین قطعنامه‌ای تصویب نشود، تمام تحریم‌ها و محدودیت‌های قطعنامه‌های پیشین شورای امنیت (قطعنامه‌های 1696، 1737، 1747، 1803، 1835، و 1929) به‌طور خودکار دوباره اعمال خواهند شد.
مکانیزم وتو: هر عضو شورای امنیت می‌تواند، قطعنامه‌ای برای نادیده گرفتن شکایت پیشنهاد کند. اگر ظرف 10 روز چنین پیشنهادی ارائه نشود، رئیس شورای امنیت موظف است قطعنامه‌ای را برای رأی‌گیری ارائه کند.
وتوی اعضای دائم، در شورای امنیت سازمان ملل متحد به معنای حق مخالفت و رد تصمیمات یا قطعنامه‌های پیشنهادی است که توسط پنج عضو دائم این شورا اعمال می‌شود.
این پنج کشور عبارتند از: ایالات متحده آمریکا، روسیه، چین، بریتانیا و فرانسه. 
قطعنامه برای نادیده گرفتن شکایت می‌تواند، توسط هر یک از اعضای دائم شورای امنیت، مانند: ایالات متحده، روسیه، چین و غیره وتو شود. در صورت وتو، بازگشت تحریم‌ها پس از پایان دوره 30 روزه اعمال خواهد شد.

5. تعریف کشور عضو برجام چیست؟
طبق بند عملیاتی 10 قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل، اعضای برجام شامل موارد زیر هستند:
چین، فرانسه، آلمان، روسیه، بریتانیا، ایالات متحده، اتحادیه اروپا و ایران.
اصطلاح (کشور عضو برجام) به همین گروه اشاره دارد، به جز اتحادیه اروپا که یک کشور نیست.

6. آیا تعریف «عضو برجام» در قطعنامه 2231 تغییر کرده است؟
خیر، تعریف «عضو برجام» در قطعنامه 2231 تغییری نکرده است.
این تعریف طبق قطعنامه ثابت است و به رفتار یا فعالیت‌های آینده طرف‌های تعریف‌شده بستگی ندارد.
به‌عنوان مثال، حتی پس از خروج ایالات متحده از برجام در سال 2018، این کشور همچنان طبق چارچوب حقوقی قطعنامه 2231 یک عضو برجام محسوب می‌شود.
تغییر این تعریف مستلزم تصویب یک قطعنامه جدید در شورای امنیت است که می‌تواند توسط ایالات متحده وتو شود.

7. آیا قطعنامه 2231 به‌طور قانونی مستقل از برجام است؟
بله، قطعنامه 2231 و برجام مستقل از یکدیگر هستند: برجام یک توافق سیاسی است که فقط برای اعضای آن الزام‌آور است. اما قطعنامه 2231 شورای امنیت یک قطعنامه الزام‌آور است که برای تمامی کشورهای عضو سازمان ملل اجرا می‌شود. ایالات متحده حتی پس از خروج از برجام، همچنان خواستار پایبندی کامل به قطعنامه 2231 شده است.

8. آیا قطعنامه 2231 اجرای برجام را الزام‌آور کرده است؟
خیر، قطعنامه 2231 اجرای برجام را الزام‌آور نکرده است. این قطعنامه تنها کشورها را به اجرای برجام تشویق می‌کند، اما اجرای آن را اجباری نمی‌کند. با این حال، برخی از مفاد قطعنامه 2231، مانند تحریم‌ها و محدودیت‌های موقتی علیه ایران و مکانیزم بازگشت تحریم‌ها، الزام‌آور هستند. ایالات متحده ادعا می‌کند که تمامی مفاد الزام‌آور قطعنامه 2231 را رعایت کرده است و به همین دلیل همچنان حق استفاده از مکانیزم بازگشت تحریم‌ها را دارد.

9. چه چیزی به عنوان «عدم اجرای قابل توجه تعهدات تحت برجام» محسوب می‌شود?
قطعنامه 2231 شورای امنیت، تعریف مشخصی برای «عدم اجرای قابل توجه» ارائه نداده است. این موضوع به تشخیص طرفی که چنین ادعایی را مطرح می‌کند، واگذار شده است. 

10. بازگشت تحریم‌ها تحت قطعنامه 2231 چگونه با بازگشت تحریم‌ها در برجام متفاوت است؟
بازگشت تحریم‌ها، تحت قطعنامه 2231: 30 روز پس از ارائه شکایت به شورای امنیت، بازگشت تحریم‌ها اعمال می‌شود، مگر اینکه قطعنامه‌ای برای نادیده گرفتن شکایت تصویب شود. هر عضو دائم شورای امنیت می‌تواند قطعنامه نادیده گرفتن شکایت را وتو کند و بنابراین مانع از توقف فرآیند 30 روزه می‌شود.
مکانیزم بازگشت در برجام: شامل یک مکانیزم حل اختلاف است که به اجماع و طی کردن چندین مرحله گفت‌وگو نیاز دارد تا در نهایت به شورای امنیت برسد. این فرآیند می‌تواند به دلیل ساختار پیچیده خود، به تأخیر بیفتد.

11. چرا بازگشت تحریم‌ها، ساده تر از تصویب یک قطعنامه جدید در شورای امنیت است؟
تصویب یک قطعنامه جدید، برای بازگرداندن تحریم‌ها علیه ایران می‌تواند توسط هر یک از اعضای دائم شورای امنیت مانند روسیه یا چین وتو شود.
مکانیزم بازگشت تحریم‌ها، در مقابل، قابل مسدود شدن توسط هیچ عضو دائمی نیست.
این مکانیزم طراحی شد تا به ایالات متحده اجازه دهد بازگشت تحریم‌ها را تحمیل کند و هر قطعنامه‌ای که برای نادیده گرفتن شکایت ارائه شود را وتو نماید.

12. آیا شورای امنیت، می‌تواند رأی بدهد که ایالات متحده دیگر به عنوان «عضو برجام» شناخته نشود؟
ادعاهای روسیه و چین: آن‌ها مدعی هستند که می‌توان، یک طرح رویه‌ای برای نادیده گرفتن متن صریح قطعنامه 2231 ارائه داد که به اکثریت 9 رأی نیاز دارد و قابل وتو نیست. با این حال، این تفسیر نادرست است.
چرا این ادعا اشتباه است؟ 
اگر اختلافی در شورای امنیت بر سر اینکه یک طرح رویه‌ای یا ماهیتی است، ایجاد شود، شورا باید در مورد این موضوع رأی‌گیری کند.
این رأی‌گیری، به عنوان یک تصمیم ماهیتی در نظر گرفته می‌شود، که به معنای امکان وتو توسط یک عضو دائم مانند ایالات متحده است.
قدرت وتوی دوگانه:
ایالات متحده می‌تواند، هم طرح مربوط به ماهیتی یا رویه‌ای بودن موضوع و هم خود طرح را وتو کند.
این اطمینان می‌دهد که تلاش‌های روسیه یا چین برای حذف ایالات متحده از وضعیت عضو برجام شکست خواهد خورد.
تنها راه برای حذف ایالات متحده از وضعیت «عضو برجام» در چارچوب قطعنامه 2231، تصویب یک قطعنامه جدید شورای امنیت است که ایالات متحده می‌تواند آن را وتو کند.

13. چرا روسیه و چین، با بازگشت تحریم‌های قطعنامه 2231 مخالف هستند؟
روسیه و چین به دلایل استراتژیک و اقتصادی با بازگشت تحریم‌ها مخالفند.
فروش تسلیحات: آن‌ها از اکتبر 2020 فروش تسلیحات پیشرفته به ایران را آغاز کرده اند.
حمایت از برنامه موشکی
تأثیر بازگشت تحریم‌ها: در صورت اجرای بازگشت تحریم‌ها، قطعنامه‌های پیشین شورای امنیت، محدودیت‌های نامحدود را بر این فعالیت‌ها باز‌ می‌گرداند.

14. گزینه‌های ایران برای واکنش به بازگشت تحریم‌ها چیست؟
در واکنش به بازگشت تحریم‌های سازمان ملل توسط آمریکا، ایران ممکن است اقدامات زیر را در پیش بگیرد:
پایان دادن به مشارکت در برجام: این اقدام تأثیر چندانی بر وضعیت موجود ندارد، زیرا برجام در حال حاضر صرفاً روی کاغذ باقی مانده است.
افزایش تولید اورانیوم غنی‌شده و یا افزایش سطح غنی‌سازی به 20 درصد یا بیشتر.
کاهش دسترسی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی. IAEA
پایان اجرای پروتکل الحاقی.
خروج از پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای. NPT
مذاکره برای توافقی جدید.