با توجه به تغییرات و قوانین جدید چک، فرآیند وصول آن دستخوش تغییراتی شده است. این مقاله به بررسی دقیق و جامع نحوه وصول چک طبق قانون جدید می‌پردازد و مراحل مختلف آن از ثبت در سامانه صیاد تا اقدامات لازم در صورت کسری موجودی را شرح می‌دهد. همچنین، روش‌های مختلف وصول چک شامل روش‌های حقوقی، کیفری و ثبتی به همراه نکات مهم و اقدامات صادرکننده، دریافت‌کننده و دارنده چک به تفصیل مورد بررسی قرار می‌گیرد. در ادامه، به بررسی پیامدهای عدم ثبت چک در سامانه صیاد و تفاوت‌های وصول چک در بانک صادرکننده و سایر بانک‌ها خواهیم پرداخت.

مراحل وصول چک

1. ثبت چک در سامانه صیاد:
   صادرکننده چک باید چک را به سامانه صیاد ارسال کند تا اطلاعات چک ثبت شود. این مرحله برای وصول چک ضروری است.
   گیرنده چک نیز باید ثبت چک را نهایی کند. این کار با استعلام و تأیید اطلاعات چک در سامانه صیاد انجام می‌شود.
2. مراجعه به بانک:
   بانک صادرکننده چک: ‌برای دریافت وجه چک، می‌توان به بانک صادرکننده چک مراجعه کرد. این کار می‌تواند به صورت وجه نقد یا واریز به حساب انجام شود.
   بانک دارای حساب: اگر در بانک صادرکننده حساب ندارید، می‌توانید به هر بانک دیگری که در آن حساب دارید مراجعه کنید و چک را وصول کنید. برای این کار باید فرم‌های مربوطه را تکمیل کنید.
3. در صورت کسری موجودی:
   اگر حساب صادرکننده چک موجودی کافی ندارد، بانک می‌تواند مبلغ کسری را از سایر حساب‌های او در همان بانک برداشت کند. اگر باز هم موجودی کافی نباشد، دارنده چک می‌تواند با دریافت گواهی عدم پرداخت، برای صدور اجرائیه اقدام کند.
   پس از گذشت 24 ساعت از ثبت مشخصات برای برگشت چک، کلیه حساب‌های بانکی صادرکننده چک مسدود می‌شود.

روش‌های وصول چک

1. روش حقوقی:
   دارنده چک باید گواهی عدم پرداخت را از بانک دریافت کند و با دادخواست به دادگاه مراجعه کند تا چک را به اجرا بگذارد. اگر مبلغ چک بیشتر از صد میلیون تومان باشد، دادگاه عمومی‌حقوقی صالح به رسیدگی است؛ در غیر این صورت، دادگاه صلح صلاحیت رسیدگی دارد. می‌توان دستور اجرای مستقیم را از دادگاه خواست. همچنین دارنده چک می‌تواند دعوای مطالبه وجه چک را در دادگاه مطرح نماید. دستور اجرا سریع‌تر است به شرط اینکه چک برگشت خورده باشد.
2. روش کیفری:
   دارنده چک می‌تواند در مدت 6 ماه پس از دریافت گواهی عدم پرداخت، شکایت کیفری علیه صادرکننده چک مطرح کند.
3. روش ثبتی:
   دارنده چک پس از دریافت گواهی عدم پرداخت، می‌تواند از طریق اداره ثبت برای صدور اجرائیه اقدام کند.

نکات مهم
ثبت چک در سامانه صیاد برای وصول از طریق اجرای دادگاه یا اجرای ثبت ضروری است.
صدور چک صیادی در وجه حامل ممنوع است.
در صورت عدم پرداخت چک، دارنده چک می‌تواند علیه صادرکننده اقدام قانونی انجام دهد.

برخی از اقدامات لازم برای وصول چک
برای وصول چک، هر یک از صادرکننده، دریافت‌کننده و دارنده باید اقدامات خاصی را انجام دهند. در ادامه، این اقدامات به تفصیل توضیح داده شده است:

1. اقدامات صادرکننده چک
   ثبت چک در سامانه صیاد:
   صادرکننده باید پس از صدور چک، اطلاعات آن را در سامانه صیاد ثبت کند. این مورد شامل مبلغ، تاریخ، نام دریافت‌کننده و امضای صادرکننده است.
   همچنین، صادرکننده باید کد ملی دریافت‌کننده را در سامانه صیاد وارد کند.
   تأمین موجودی کافی:
   صادرکننده باید مطمئن باشد که در زمان وصول چک، موجودی کافی در حساب دارد. در صورت کسری موجودی، بانک می‌تواند از سایر حساب‌های او در همان بانک برداشت کند.
2. اقدامات دریافت‌کننده چک
   تأیید چک در سامانه صیاد:
   دریافت‌کننده باید به سامانه صیاد مراجعه کند و کد 16 رقمی را وارد کند. سپس، باید مشخصات چک را با اطلاعات ثبت شده در سامانه تطبیق دهد و در صورت مطابقت، چک را تأیید کند. اگر مشخصات چک با اطلاعات ثبت شده در سامانه مطابقت نداشته باشد، باید از تأیید خودداری کند تا زمانی که صادرکننده آن را اصلاح کند.
   استعلام چک:
   دریافت‌کننده می‌تواند با پشتیبانی سامانه صیاد تماس بگیرد و استعلام‌های کنترلی را انجام دهد تا از صحت چک اطمینان حاصل کند.
3. اقدامات دارنده چک
   ثبت دارنده جدید در سامانه صیاد:
   اگر چک به شخص دیگری منتقل می‌شود، دارنده جدید باید مشخصات خود را در سامانه صیاد ثبت کند تا چک قابل وصول باشد.
   مراجعه به بانک برای وصول چک:
   دارنده چک می‌تواند به هر شعبه‌ای از بانک صادرکننده مراجعه کند و چک را وصول کند. برای این کار، باید اصل چک و کارت شناسایی معتبر را ارائه دهد.
   دریافت گواهی عدم پرداخت:
   اگر چک برگشت خورد، دارنده باید گواهی عدم پرداخت را از بانک دریافت کند. این گواهی برای اقدام‌های بعدی ضروری است.

پیامدهای ثبت نشدن چک در سامانه صیاد
اگر چک به درستی در سامانه صیاد ثبت نشود، چندین اتفاق می‌تواند رخ دهد:

1. از دست دادن اعتبار قانونی:
   چک ثبت نشده اعتبار قانونی خود به عنوان سند تجاری لازم‌الاجرا را از دست می‌دهد و تنها به عنوان یک سند مدنی شناخته می‌شود. این بدان معنی است که دیگر از مزایای اسناد تجاری مانند امکان وصول سریع‌تر وجه از طریق اجرای ثبت و اجرای دادگاه برخوردار نخواهد بود.
2. عدم پرداخت توسط بانک:
   بانک از پرداخت وجه چک ثبت نشده خودداری می‌کند. اگر مندرجات چک با اطلاعات ثبت شده در سامانه صیاد مغایر باشد، بانک از پرداخت وجه چک خودداری خواهد کرد.
3. مشکلات حقوقی:
   عدم ثبت چک می‌تواند به مشکلات حقوقی برای دارنده چک منجر شود. دریافت‌کننده چک ممکن است نتواند گواهی عدم پرداخت دریافت کند و از حمایت‌های قانونی برای وصول بدهی محروم شود.
4. طرح دعوی به عنوان سند مدنی:
   در صورت عدم ثبت چک، دارنده چک می‌تواند با استفاده از آن به عنوان یک سند مدنی، به دادگاه مراجعه کند و دادخواست مطالبه وجه بدهد. این فرآیند نسبت به چک ثبت شده طولانی‌تر است.
5. عدم امکان نقل و انتقال:
   چک ثبت نشده قابلیت نقل و انتقالات را طبق مقررات حقوق تجارت و قانون صدور چک ندارد و تنها به عنوان یک سند عادی تلقی می‌شود.
6. عدم جرم انگاری:
   عدم ثبت چک در سامانه صیاد به عنوان یک جرم شناخته نمی‌شود، اما دارنده چک ممکن است با مشکلات حقوقی مواجه شود.

تفاوت‌های اصلی بین وصول چک در بانک صادرکننده و بانک دیگر به شرح زیر است:

1. سرعت وصول چک
   بانک صادرکننده: در بانک صادرکننده، فرآیند وصول چک معمولاً سریع‌تر است، زیرا اطلاعات حساب و موجودی صادرکننده به‌راحتی در دسترس است. در برخی موارد، مانند چک‌های تضمین‌شده، پرداخت لحظه‌ای ممکن است.
   بانک دیگر: وصول چک در بانک دیگر ممکن است اندکی زمان‌برتر باشد، زیرا نیاز به استعلام از سامانه صیاد و تأیید اطلاعات چک وجود دارد. این فرآیند ممکن است تا یک روز کاری به طول بیانجامد.
2. روش پرداخت
   بانک صادرکننده: در بانک صادرکننده، امکان دریافت وجه نقد یا واریز به حساب وجود دارد. این انتخاب به تصمیم دارنده چک بستگی دارد.
   بانک دیگر: در بانک دیگر، معمولاً وجه چک به حساب واریز می‌شود. اگر دارنده چک حساب در آن بانک ندارد، ممکن است نیاز به انتقال الکترونیکی وجوه باشد.
3. نیاز به مدارک
   بانک صادرکننده: برای وصول چک در بانک صادرکننده، نیاز به مدارک کمتری وجود دارد، زیرا اطلاعات حساب و هویت صادرکننده قبلاً در سیستم ثبت شده است.
   بانک دیگر: برای وصول چک در بانک دیگر، نیاز به ارائه مدارک هویتی و تکمیل فرم‌های وصول چک است تا هویت دارنده چک تأیید شود.
4. دسترسی به سامانه صیاد
   بانک صادرکننده: در بانک صادرکننده، دسترسی به سامانه صیاد برای تأیید چک وجود دارد، اما فرآیند ممکن است ساده‌تر باشد.
   بانک دیگر: در بانک دیگر، تأیید چک از طریق سامانه صیاد ضروری است تا اطمینان حاصل شود که چک در سامانه ثبت شده و موجودی کافی وجود دارد.
5. امکانات بانکی
   بانک صادرکننده: در بانک صادرکننده، امکانات بانکی مانند استفاده از روش‌های ساتنا و پایا برای انتقال وجوه ممکن است در دسترس باشد.
   بانک دیگر: در بانک دیگر، امکانات بانکی ممکن است متفاوت باشد و به سیاست‌های بانک مقصد بستگی دارد.

نتیجه
برای وصول چک طبق قانون جدید، ثبت آن در سامانه صیاد الزامی است. صادرکننده باید چک را ثبت کند و گیرنده نیز آن را تأیید نماید. در صورت کسری موجودی، بانک می‌تواند از سایر حساب‌های صادرکننده برداشت کند، در غیر این صورت، دارنده چک گواهی عدم پرداخت دریافت کرده و می‌تواند از طریق دادگاه با شکایت کیفری یا طرح دعوای حقوقی و یا از طریق اجرای ثبت اقدام کند. عدم ثبت چک، اعتبار قانونی آن را کاهش داده و وصول آن را دشوار می‌کند.