قراردادهای مشارکت در ساخت، به‌عنوان چارچوب‌ حقوقی حاکم بر پروژه‌های ساخت و ساز، نقش حیاتی در تنظیم روابط میان مالک و سازنده ایفا می‌کنند. بااین‌حال، تجربه نشان می‌دهد که در عمل، بسیاری از این قراردادها از جهت عدم کفایت در تبیین مسئولیت‌های سازنده در قبال کیفیت و دوام مصالح و متریال به‌کار رفته در طول دورۀ تضمین دارای ایراد هستند. این خلأ قراردادی، نه‌تنها می‌تواند منجر به بروز اختلافات پس از اتمام پروژه شود، بلکه پیامدهای مهندسی و اقتصادی قابل توجهی نیز در پی دارد. از جمله، کاهش عمر مفید سازه، افزایش هزینه‌های نگهداری و تعمیرات، و تضعیف اعتبار و ارزش سرمایه‌گذاری.

این مقاله، به بررسی این نقیصۀ رایج در تنظیم قراردادهای مشارکت در ساخت می‌پردازد و بر ضرورت گنجاندن بندهای صریح و جامع درخصوص تضمین مصالح و متریال در دورۀ تضمین تأکید می‌کند. 

چرا تضمین مصالح و متریال اهمیت دارد؟

مصالح و متریال، ستون فقرات هر پروژۀ ساختمانی هستند. کیفیت و استاندارد آن‌ها تأثیر مستقیمی بر دوام، ایمنی، زیبایی و ارزش نهایی سازه دارد. تصور کنید پس از گذشت چند ماه از بهره‌برداری، کاشی‌ها ترک می‌خورند، رنگ دیوارها پوسته پوسته یا شیرآلات دچار نشتی می‌شوند. در صورت عدم وجود بندهای روشن در قرارداد مبنی بر تضمین مصالح، مالک ممکن است با یکی از مشکلات زیر مواجه شود:

1_ ابهام در مسئولیت: سازنده ممکن است ادعا کند که ایراد از "نحوۀ استفاده" یا "نصب" بوده و مسئولیت نقص مصالح را نپذیرد.

2_ هزینه‌های اضافی: مالک مجبور به صرف هزینه‌های گزاف برای تعویض یا تعمیر مصالح معیوب از جیب خود می‌شود.

3_ افت کیفیت و ارزش پروژه: نقص در مصالح به‌کار رفته می‌تواند به سرعت کیفیت کلی و ارزش ملک را کاهش دهد.

4_ طولانی شدن فرآیند حل‌اختلاف: نبودن بندهای صریح در قرارداد، راه را برای مذاکرات طولانی و حتی دعاوی حقوقی باز می‌کند.

راهکار:

گنجاندن بندهای شفاف در قرارداد. برای جلوگیری از بروز چنین مشکلاتی، ضروری است هنگام تنظیم قرارداد مشارکت در ساخت، به‌طور ویژه به موضوع تضمین مصالح و متریال پرداخته شود. این بندها می‌تواند شامل موارد زیر باشند:

مدت زمان تضمین:

به وضوح مشخص شود که تضمین مصالح و متریال برای چه مدت زمانی پس از اتمام پروژه معتبر خواهد بود. این مدت می‌تواند همزمان با دورۀ تضمین کلی پروژه باشد یا حتی برای برخی اقلام خاص، مدت بیشتری در نظر گرفته شود.

نوع تضمین:

مشخص شود که تضمین شامل چه مواردی است؟ آیا فقط شامل ایرادات ناشی از تولید و کارخانه است یا ایرادات ناشی از حمل و نقل، نگهداری نامناسب در سایت و نصب نادرست توسط سازنده را نیز پوشش می‌دهد؟

استانداردهای مصالح: 

قید شود که کلیۀ مصالح و متریال مورد استفاده باید منطبق با استانداردهای ملی و بین‌المللی مربوطه باشند. ارجاع به کاتالوگ‌ها، نمونه‌ها یا برندهای خاص در قرارداد می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد.

روش ارزیابی نقص:

در صورت بروز نقص، مکانیزم ارزیابی و تشخیص آن (توسط چه کسی و با چه معیارهایی) باید روشن باشد.

مسئولیت سازنده در قبال نقص:

به صراحت بیان شود که در صورت اثبات نقص در مصالح یا متریال در طول دورۀ تضمین، سازنده موظف به تعویض، تعمیر یا جبران خسارت ناشی از آن (شامل هزینۀ مصالح جدید، حمل و نقل و نصب مجدد) به هزینۀ خود خواهد بود. 

تعهد به تهیۀ مصالح باکیفیت:

سازنده متعهد شود که کلیۀ مصالح را از منابع معتبر و باکیفیت مناسب تهیه نماید و در صورت نیاز، مصالح دارای گواهینامه‌های لازم نیز باشند.

نتیجه‌گیری

دورۀ تضمین در قراردادهای مشارکت در ساخت، فرصتی برای مالک است تا از صحت و سلامت پروژه اطمینان حاصل کند. نادیده گرفتن بخش تضمین مصالح و متریال در این دوره، می‌تواند این فرصت را به یک تهدید تبدیل کند. همانطور که اشاره شد، ابهام در مسئولیت‌ها، تحمیل هزینه‌های اضافی به مالک و افت کیفیت نهایی پروژه، تنها بخشی از پیامدهای عدم توجه به این موضوع است.

با گنجاندن بندهای دقیق و شفاف در قرارداد، مالک می‌تواند از سرمایه‌گذاری خود محافظت کرده و آرامش خاطر بیشتری در طولانی‌مدت داشته باشد. پیچیدگی‌های حقوقی قراردادهای مشارکت در ساخت، تنوع مصالح و استانداردهای مربوطه و نیاز به پیش‌بینی سناریوهای احتمالی، مستلزم دانش و تجربۀ حقوقی تخصصی است. فراموش نکنید که یک قرارداد محکم، سنگ‌بنای یک پروژۀ موفق است. یک قرارداد محکم و شفاف، به خودی خود می‌تواند از بروز بسیاری از اختلافات جلوگیری کند، زیرا حقوق و تکالیف طرفین به وضوح مشخص شده است. بنابراین، پیش از امضای هرگونه قرارداد ساخت‌وساز، حتماً با یک وکیل متخصص مشورت کنید.