یکی از مسائل حائز اهمیت در حقوق خانواده، موضوع فسخ نکاح در حالتی است که یکی از اوصاف اساسی مورد توافق طرفین، نظیر تجرد زوج، در زمان عقد وجود نداشته باشد. این مسئله به‌ویژه زمانی پیچیده‌تر می‌شود که زن با این فرض که مرد مجرد است و عقد نیز بر پایه همین وصف استوار باشد اقدام به ازدواج کرده باشد. در چنین مواردی، عدم تجرد زوج و تأهل او در زمان عقد، می‌تواند زمینه‌ساز حق فسخ نکاح برای زوجه باشد.

مبانی حقوقی فسخ نکاح
به طور کلی، فسخ نکاح بر خلاف طلاق که نیاز به تشریفات خاص و ارادۀ زوج یا حاکم شرع دارد، به ارادۀ یکی از طرفین و در موارد پیش‌بینی شده در قانون یا شرع محقق می‌شود. یکی از مهم‌ترین مبانی فسخ نکاح، خیار تدلیس و خیار تخلف از وصف است.
تدلیس زمانی مطرح می‌شود که یکی از طرفین، عیبی را پنهان کرده یا وصف کمالی را که وجود ندارد، به دروغ وانمود به وجود کند. در مورد بحث ما، اگر زوج با علم به تأهل، خود را مجرد معرفی کرده باشد و زوجه نیز بر همین اساس اقدام به ازدواج نموده باشد، مصداق بارز تدلیس است.
تخلف از وصف نیز زمانی محقق می‌شود که عقد بر مبنای وصف خاصی منعقد شده باشد و بعداً مشخص شود که آن وصف وجود نداشته است. در فرض سؤال، وصف تجرد زوج، وصفی اساسی است، که زوجه بر مبنای آن رضایت به نکاح داده است. اگر احراز شود زوج در زمان عقد متأهل بوده و این نکاح متبانیاً بر مبنای تجرد زوج منعقد شده است، به این معنا که اگر زوجه از تأهل او اطلاع داشت، هرگز با او ازدواج نمی‌کرد، حق فسخ نکاح برای زوجه ایجاد می‌شود.

شرایط احراز حق فسخ
برای اعمال حق فسخ نکاح در این مورد، باید شرایط زیر احراز شود:
عدم تجرد زوج در زمان عقد: یعنی مرد در زمان انعقاد عقد نکاح، همسر دیگری داشته و در قید زوجیت بوده است.
جهل زوجه به تأهل زوج: زوجه باید در زمان عقد کاملاً از تأهل زوج بی‌اطلاع باشد. اگر زوجه با علم به تأهل زوج اقدام به ازدواج کرده باشد، حق فسخ نخواهد داشت.
انعقاد نکاح بر مبنای وصف تجرد: باید احراز شود که تجرد زوج، وصفی اساسی و مبنایی برای زوجه در تصمیم‌گیری برای ازدواج بوده است. به عبارت دیگر، زوجه اگر از تأهل زوج آگاهی داشت، به هیچ‌وجه راضی به این ازدواج نمی‌شد. این مسئله می‌تواند از شروط ضمن عقد یا از قرائن و امارات موجود در زمان مذاکرات پیش از عقد و خود عقد، استنباط شود.
عدم اسقاط حق فسخ: زوجه پس از اطلاع از تأهل زوج، نباید حق فسخ خود را اسقاط کرده باشد، چه به صورت صریح و چه ضمنی (مثلاً با ادامه زندگی مشترک پس از اطلاع).

آثار فسخ نکاح
در صورت فسخ نکاح به دلیل عدم تجرد زوج، آثار حقوقی زیر مترتب می‌شود:
انحلال نکاح: نکاح از زمان اعمال فسخ، منحل شده و دیگر رابطه زوجیت بین طرفین وجود نخواهد داشت.
مهریه: در مورد مهریه، اگر نزدیکی صورت نگرفته باشد، زن مستحق هیچ مهریه‌ای نیست. اما اگر نزدیکی واقع شده باشد، زن مستحق مهرالمثل خواهد بود و نه مهرالمسمی (مهری که در عقد تعیین شده است)، البته برخی فقها و حقوقدانان معتقدند در صورت تدلیس، زن مستحق تمام مهریه است، اما رویۀ قضایی بیشتر به سمت مهرالمثل در صورت نزدیکی و عدم تعلق مهریه در صورت عدم نزدیکی متمایل است.
عده: زن باید عدۀ طلاق نگه دارد.

نتیجه‌گیری
در مجموع، عدم تجرد زوج در صورتی‌که نکاح متبانیاً بر مبنای وصف تجرد منعقد شده و زوجه نیز از این امر بی‌اطلاع بوده باشد، از موارد مهمی است که می‌تواند حق فسخ نکاح را برای زوجه ایجاد کند. این حق به منظور حمایت از ارادۀ آزاد و آگاهانه زوجه در انتخاب همسر و جلوگیری از تدلیس و فریب در یکی از مهم‌ترین عقود زندگی یعنی عقد نکاح پیش‌بینی شده است. برای اعمال این حق، زوجه باید به دادگاه مراجعه کرده و با اثبات شرایط مذکور، درخواست فسخ نکاح را مطرح نماید.
با توجه به پیچیدگی‌های حقوقی و ظرافت‌های اثباتی در پرونده‌های فسخ نکاح، به‌ویژه در مواردی که نیاز به اثبات قصد طرفین بر مبنای وصف تجرد و عدم اطلاع زوجه از تأهل زوج است، مشورت و بهره‌گیری از یک وکیل متخصص در امور خانواده اکیداً توصیه می‌شود. وکیل می‌تواند با ارائه راهنمایی‌های حقوقی دقیق، جمع‌آوری مستندات لازم و پیگیری صحیح مراحل قانونی، به زوجه در احقاق حقوق خود و اعمال صحیح حق فسخ نکاح کمک شایانی کند. این اقدام نه‌تنها روند دادرسی را تسهیل می‌بخشد، بلکه شانس موفقیت در پرونده را نیز به شکل قابل توجهی افزایش می‌دهد.