اینکوترمز incoterms یا international commercial terms اصطلاحات بازرگانی بین‌المللی، مجموعه‌ای از قواعد و اصطلاحات بین‌المللی است که برای تسهیل و استاندارد‌سازی معاملات تجاری بین‌المللی به کار می‌رود. این قواعد به طور مشخص به تقسیم تعهدات فروشنده seller و خریدار buyer در رابطه با تحویل کالا، هزینه‌های حمل و نقل، بیمه و سایر مسائل مرتبط با تجارت بین‌المللی می‌پردازد.
اینکوترمز از این رو، دارای اهمیت است که به طور دقیق، با تبیین شرایط تجاری طرفین قرارداد و تعیین واضح تعهدات آن‌ها، تسهیل در انجام معاملات و کاهش هزینه‌های تجاری به انجام معاملات و مبادلات تجاری با سرعت بیشتر توأم با دقت بالا به بازرگانان بسیار کمک می‌کند.
در این مقاله، هر چهار گروه E, C, F و D با ذکر و معرفی زیر گروه‌های خود بر اساس اینکوترمز 2020، شرح و توضیح داده می‌شوند.

گفتار اول: گروه E یا تحویل کالا در نقطه عزیمت در مبدا

این گروه فقط یک اصطلاح یعنی EXW ex works یا تحویل در محل کار دارد.
مطابق این اصطلاح، فروشنده مبیع را در محل فعالیت خود به عنوان مثال، درب کارخانه یا انبار، به خریدار تحویل می‌دهد. این محل، محلی است که بعد از اصطلاح، ذکر شود و در کشور مبدأ قرار دارد. بنا به این عبارت و در این گروه، فروشنده دارای حد‌اقل مسئولیت است. در مقابل، خریدار دارای حد‌اکثر مسئولیت است. به عبارتی دیگر، خریدار مسئولیت کلیه مراحل حمل و نقل حتی بارگیری را بر عهده دارد. بنا‌بر‌این، در صورتی که کالا در بارگیری تلف  یا معیوب شود، مسئولیت تلف و عیب آن، بر عهده خریدار است.
مهم‌ترین موضوعی که در این اصطلاح، باید مورد توجه قرار بگیرد، وظیفه اخذ مجوز صادرات، انجام تشریفات مربوط و پرداخت عوارض و مالیات صادرات است. چنانچه کالایی طبق EX WORKS خریداری شود، اما خریدار نتواند مجوز‌های صادرات آن را اخذ کند و همچنین نتواند کالا را به مقصد حمل نماید،. این امر یک خطر جدی برای خریدار و کشور وی است. به همین دلیل، بانک مرکزی ایران، استفاده از اصطلاح EX WORKS را مشروط به اخذ مجوز صادرات توسط فروشنده کرده است.
در هر صورت، پیشنهاد می‌شود اگر بناست تا فروشنده اقدام به اخذ مجوز صادرات نماید از اصطلاحات گروه F مثل FCA استفاده شود.

گفتار دوم: گروه C یا تحویل کالا در مبدأ به خریدار با پرداخت کرایه حمل

در این گروه، فروشنده ضمن اخذ مجوز صادرات، قرارداد حمل و نقل یا حمل و نقل و بیمه را تا مقصد منعقد می‌کند. اما ضمان و مسئولیت تلف شدن مبیع و عیب آن، از زمان تحویل به متصدی حمل و نقل، از فروشنده به خریدار منتقل می‌شود.

CPT carriage paid to پرداخت کرایه حمل تا ...:

این اصطلاح برای هر نوع حمل هوایی، زمینی، ریلی، دریایی و مرکب استفاده می‌شود. مطابق این اصطلاح، فروشنده کالا را جهت صادرات بسته‌بندی و مجوز‌های لازم برای صادرات را اخذ و هزینه‌های مربوط را پرداخت می‌کند. سپس، بار را در فرودگاه، پایانه باربری، ایستگاه راه‌آهن و بندر واقع در کشور صادر‌کننده به اولین متصدی حمل و نقل تحویل می‌دهد. در این اصطلاح، فروشنده قرارداد حمل و نقل تا مقصد را با همه شرایط معمول و کلیه هزینه‌های آن به گونه‌ای که بعد از اصطلاح ذکر شده است، بر عهده می‌گیرد.
مطابق این اصطلاح، وظیفه اخذ مجوز صادرات، انجام تشریفات مربوط و پرداخت هزینه‌های عوارض و مالیات بر عهده فروشنده است. در صورتی که فروشنده نتواند مجوز صادرات را اخذ نماید، به تعهدات قراردادی خود عمل نکرده است. بنا‌بر‌این، ریسک منع صادرات در این اصطلاح، بر عهده فروشنده است.

CIP carriage and insurance paid to پرداخت کرایه حمل و بیمه تا ...:

این اصطلاح برای هر نوع حمل زمینی، ریلی، هوایی، دریایی و مرکب استفاده می‌شود. مطابق این اصطلاح، فروشنده کالا را جهت صادرات بسته‌بندی و مجوز‌های لازم برای صادرات را اخذ و هزینه‌های مربوط را پرداخت می‌کند. در این اصطلاح، فروشنده قرارداد حمل و نقل و بیمه تا مقصد مورد توافق را با همه شرایط معمول و کلیه هزینه‌های آن بر عهده می‌گیرد. سپس، مانند اصطلاح CPT فروشنده بار را در فرودگاه، پایانه باربری، ایستگاه راه‌آهن و بندر واقع در کشور صادر‌کننده به اولین متصدی حمل و نقل تحویل می‌دهد. در واقع، CIP، شامل خود کالا، قیمت کالا، هزینه حمل و هزینه بیمه تا مقصد است.
مطابق این اصطلاح نیز، وظیفه اخذ مجوز صادرات، انجام تشریفات مربوط و پرداخت هزینه‌های عوارض و مالیات بر عهده فروشنده است. در صورتی که فروشنده نتواند مجوز صادرات را اخذ نماید، به تعهدات قراردادی خود عمل نکرده است. بنا‌بر‌این، ریسک  در این اصطلاح، بر عهده فروشنده است.

CIF COST INSURANCE AND Freight هزینه، کرایه حمل و بیمه:

مطابق این اصطلاح، تحویل زمانی انجام می‌شود که فروشنده پس از اخذ مجوز صادرات، انجام تشریفات مربوط و پرداخت هزینه‌ها و عوارض صادرات، کالا را بسته‌بندی شده در مبدأ و در بندری که خریدار معرفی می‌کند روی عرشه کشتی به متصدی حمل و نقل تحویل دهد. همچنین، فروشنده موظف است قرارداد حمل را تا بندر مقصد که پس از اصطلاح ذکر می‌شود، منعقد نموده و هزینه‌های آن را پرداخت نماید. ضمن آن که، هزینه بیمه کردن کالا تا بندر مقصد بر عهده فروشنده است. به عبارتی دیگر، CIF شامل کلیه هزینه‌های کالا، قرارداد حمل و بیمه آن تا بندر مقصد است. 
این اصطلاح، تنها برای حمل دریایی و آب‌راه‌های داخلی مناسب بوده و در این مورد کاربرد دارد. در CIF  وظیفه اخذ مجوز صادرات، انجام تشریفات مربوط و پرداخت عوارض و مالیات مربوط به صادرات بر عهده فروشنده است. در صورتی که فروشنده نتواند مجوز صادرات را اخذ کند، در واقع نتوانسته به تعهدات قراردادی خود عمل کند. در نتیجه، ریسک منع صادرات بر عهده فروشنده است.

CFR Cost and Freightهزینه و کرایه حمل:

CFR اصطلاحی است که در گذشته CF بوده و به منظور یکسان‌سازی کلیه این اصطلاحات و سه حرفی نمودن آن‌ها، تغییر کرده است. در این اصطلاح، تحویل وقتی انجام می‌شود که فروشنده پس از اخذ مجوز صادرات، انجام تشریفات مربوط و پرداخت هزینه‌ها و عوارض صادرات، کالا را بسته‌بندی شده، در مبدأ و در بندری که خریدار معرفی کرده روی عرشه کشتی به متصدی حمل و نقل تحویل دهد. طبق این اصطلاح، فروشنده متعهد است قرارداد حمل را تا بندر واقع در کشور مقصد که بعد از اصطلاح ذکر می‌شود، منعقد نماید و هزینه‌های حمل را متحمل شود.
این اصطلاح، تنها برای حمل دریایی و آب‌راه‌های داخلی مناسب است. در CFR  وظیفه اخذ مجوز صادرات، انجام تشریفات مربوط و پرداخت عوارض و مالیات مربوط به صادرات بر عهده فروشنده است. در صورتی که فروشنده نتواند مجوز صادرات را اخذ کند، در واقع نتوانسته به تعهدات قراردادی خود عمل کند. در نتیجه، ریسک منع صادرات بر عهده فروشنده است.

گفتار سوم: گروه F یا تحویل کالا به خریدار بدون پرداخت کرایه حمل در مبدأ

در این گروه، فروشنده ضمن اخذ مجوز صادرات، مبیع را در محل معین به متصدی حمل و نقل تحویل می‌دهد. به عبارتی دیگر، مطابق اصطلاحات این گروه، تحویل کالا در فرودگاه و بندر واقع در کشور صادر‌کننده انجام می‌شود و از این زمان به بعد، مسئولیت حمل و نقل تا مقصد بر عهده خریدار قرار می‌گیرد.

FCA Free Carrier یا تحویل به متصدی حمل و نقل:

مطابق این اصطلاح، فروشنده کالا را جهت صادرات بسته‌بندی و مجوز‌های لازم برای صادرات را اخذ و هزینه‌های مربوط را پرداخت می‌کند. سپس، فروشنده کالا‌های بسته‌بندی شده را طبق خواست خریدار در محل مورد توافق طرفین در کشور صادر‌کننده به متصدی حمل و نقل معرفی شده توسط خریدار تحویل می‌دهد. این محل می‌تواند پایانه باربری، فرودگاه، ایستگاه قطار، بندری واقع در کشور مبدأ  و محل کار فروشنده باشد.
چنانچه محل کار فروشنده به عنوان محل بارگیری انتخاب شده باشد، فروشنده وظیفه بارگیری بر روی وسیله نقلیه‌ای که خریدار به آن محل جهت حمل فرستاده است را بر عهده دارد. ولی اگر محل بارگیری محلی غیر از محل کار فروشنده باشد، فروشنده وظیفه بارگیری را بر عهده ندارد. در این اصطلاح، تحویل زمانی انجام می‌شود که کالا بر روی وسیله نقلیه‌ای که فروشنده برای بارگیری به محل مورد توافق در اختیار خریدار یا متصدی حمل و نقل معرفی شده از سوی خریدار، ارسال کرده است، انجام شود.
مطابق این اصطلاح، وظیفه اخذ مجوز صادرات، انجام تشریفات مربوط و پرداخت هزینه‌های عوارض و مالیات بر عهده فروشنده است. در صورتی که فروشنده نتواند مجوز صادرات را اخذ نماید، به تعهدات قراردادی خود عمل نکرده است. بنا‌بر‌این، ریسک منع صادرات در این اصطلاح، بر عهده فروشنده است.

FAS Free Alongside Ship یا تحویل در کنار کشتی:

این اصطلاح تجاری برای حمل و نقل دریایی و آب‌راه‌های داخلی اختصاص دارد. در این اصطلاح، تحویل هنگامی انجام می‌شود که فروشنده ضمن اخذ مجوز صادرات و انجام تشریفات مربوط، کالا را در بندری که خریدار معرفی کرده، در کنار کشتی به متصدی حمل و نقل تحویل دهد. فروشنده وظیفه دارد کالا را به صورت بسته‌بندی شده در کنار کشتی تخلیه کند.
منظور از کنار کشتی، محلی است در بندر مبدأ که برای تجمیع کالا‌ها و آماده کردن آن‌ها جهت حمل اختصاص پیدا کرده است تا پس از تکمیل بار، بارگیری انجام شود.
در FAS وظیفه اخذ مجوز صادرات، انجام تشریفات مربوط و پرداخت عوارض و مالیات مربوط به صادرات بر عهده فروشنده است. در صورتی که فروشنده نتواند مجوز صادرات را اخذ کند، در واقع نتوانسته به تعهدات قراردادی خود عمل کند. در نتیجه، ریسک منع صادرات بر عهده فروشنده است.

FOB free on board یا تحویل روی عرشه کشتی:

این اصطلاح از مرسوم‌ترین اصطلاحات و روش‌هاست که در حمل دریایی و برای حمل کالا به وسیله کشتی مورد استفاده تجار قرار می‌گیرد. مطابق این اصطلاح، تحویل زمانی انجام می‌شود که فروشنده پس از اخذ مجوز صادرات و انجام تشریفات مربوط کالا را به صورت بسته‌بندی شده، در مبدأ و در بندری که خریدار معرفی کرده و روی عرشه کشتی به متصدی حمل و نقل تحویل دهد.
در FOB وظیفه اخذ مجوز صادرات، انجام تشریفات مربوط و پرداخت عوارض و مالیات مربوط به صادرات بر عهده فروشنده است. در صورتی که فروشنده نتواند مجوز صادرات را اخذ کند، در واقع نتوانسته به تعهدات قراردادی خود عمل کند. در نتیجه، ریسک منع صادرات بر عهده فروشنده است.

گفتار چهارم: گروه D یا تحویل کالا در مقصد

در این گروه، فروشنده کلیه هزینه‌ها و مخاطرات را تا مقصد مورد نظر و محل فعالیت خریدار، به صورت کامل بر عهده می‌گیرد. 

DAP deliver at place تحویل در محل:

منظور از این اصطلاح آن است که تحویل زمانی انجام می‌شود که فروشنده پس از اخذ مجوز صادرات و پرداخت هزینه‌های مربوط، کالا را در محل مورد توافق و بر روی وسیله نقلیه به خریدار یا نماینده او تحویل دهد. وسیله تخلیه بار از وسیله نقلیه و بارگیری یا انتقال آن به وسیله نقلیه دیگر، بر عهده خریدار است. محل مقرر بعد از اصطلاح ممکن است بندر یا هر محل دیگری در کشور مقصد باشد.
این اصطلاح، برای هر نوع حمل اعم از زمینی، راه‌آهن، هوایی، دریایی و مرکب استفاده می‌شود. در این اصطلاح، وظیفه اخذ مجوز صادرات، انجام تشریفات مربوط و پرداخت هزینه‌های عوارض و مالیات صادرات بر عهده فروشنده است. بنا‌بر‌این، در صورتی که فروشنده نتواند مجوز صادرات اخذ کند؛ در واقع نتوانسته است به تعهدات قراردادی خود عمل کند. از این رو، ریسک منع اخذ مجوز صادرات بر عهده فروشنده قرار  می‌گیرد.

DDP deliver duty paid یا تحویل با پرداخت عوارض:

منظور از این اصطلاح آن است که تحویل زمانی انجام می‌شود که فروشنده پس از اخذ مجوز صادرات و پرداخت هزینه‌های مربوط، کالا را در محل مورد توافق در مقصد و بر روی وسیله نقلیه به خریدار یا نماینده او تحویل دهد و همه تشریفات گمرکی مربوط به صادرات و واردات را انجام دهد. همچنین، هزینه‌های گمرکی متعلقه را نیز پرداخت نماید.
وظیفه تخلیه کالا در مقصد از وسیله نقلیه و هزینه ریسک آن بر عهده خریدار است؛ مگر آن که خلاف آن در قرارداد شرط شده باشد.
این اصطلاح نیز برای هر نوع حمل اعم از زمینی، راه‌آهن، هوایی، دریایی و مرکب استفاده می‌شود. در این اصطلاح، وظیفه اخذ مجوز صادرات، انجام تشریفات مربوط و پرداخت هزینه‌های عوارض و مالیات صادرات بر عهده فروشنده است. بنا‌بر‌این، در صورتی که فروشنده نتواند مجوز صادرات اخذ کند؛ در واقع نتوانسته است به تعهدات قراردادی خود عمل کند. از این رو، ریسک منع اخذ مجوز صادرات بر عهده فروشنده است. همچنین، فروشنده موظف است نسبت به اخذ مجوز واردات و طی تشریفات گمرکی و پرداخت عوارض و هزینه‌های ورودی از جمله مالیات بر ارزش افزوده اقدام نماید. بنا‌بر‌این، فروشنده باید کلیه هزینه‌های گمرکی و ورودی را پرداخت کند.

DPU deliver at place to unloaded تحویل در محل تخلیه شده:

مطابق این اصطلاح تحویل زمانی انجام می‌شود که فروشنده ضمن اخذ مجوز صادرات و پرداخت هزینه‌های مربوط کالا را در محل مورد توافق در کشور مقصد تخلیه شده به خریدار یا نماینده او یعنی متصدی حمل و نقل تحویل دهد. وظیفه تخلیه بار در محل مورد توافق در مقصد از وسیله نقلیه ارسالی بر عهده فروشنده است ولی بارگیری مجدد آن و یا انتقال به وسیله نقلیه دیگر، بر عهده خریدار است. محل مورد نظر بعد از اصطلاح، ممکن است بندر، پایانه باربری، فرودگاه یا هر محل دیگری در کشور مقصد باشد. پایانه در این اصطلاح، شامل اسکله، محوطه و انبار کانتینر‌ها یا پایانه باربری زمینی، راه‌آهن، هوایی و دریایی است.
DPU برای هر نوع حمل اعم از زمینی، راه‌آهن، هوایی و دریایی و مرکب استفاده می‌شود. در این اصطلاح، وظیفه اخذ مجوز صادرات، انجام تشریفات مربوط و پرداخت هزینه‌های عوارض و مالیات صادرات بر عهده فروشنده است. بنا‌بر‌این، در صورتی که فروشنده نتواند مجوز صادرات اخذ کند؛ در واقع نتوانسته است به تعهدات قراردادی خود عمل کند. از این رو، ریسک منع اخذ مجوز صادرات بر عهده فروشنده است.
مطابق این اصطلاح، فروشنده موظف است کالا را طبق قرارداد تجاری یا سیاهه تجاری بسته‌بندی  شده در اختیار خریدار یا نماینده او قرار دهد.

جمع‌بندی

آخرین تغییراتی که در خصوص اینکوترمز به عمل آمده است، تغییراتی است که در سال 2020 صورت گرفته است. بنا‌بر‌این، در حال حاضر این اینکوترمز مورد استفاده تجار و فعالان امور تجاری در سراسر جهان قرار می‌گیرد. در این اینکوترمز، 7 اصطلاح EXW, CPT, CIP, FCA, DAP, DDP و DPU مناسب برای هر نوع حمل و نقل اعم از زمینی، راه‌آهن، هوایی، دریایی و حمل مرکب است. در میان یازده اصطلاح، چهار اصطلاح CIF, CFR, FAS  و FOB به حمل دریایی و آب‌راه‌ها اختصاص یافته‌اند.
مطالعه این اصطلاحات به تجار در انتخاب یک شیوه دقیق حمل با در نظر گرفتن همه مخاطرات و ریسک‌های موجود و در عین حال، حملی ایمن و با سرعت معقول کمک بسیاری می‌کند.